İZMİR Türkiye de 1960 sonlarında yükselen devrimci uğraş 12 Mart 1970 muhtırası ile kesintiye uğrarken Avcılar Escort asıl büyük darbeyi 12 Eylül 1980 askeri faşist darbesi ile alacaktı 1974 75 periyodundan 1980 e kadar bütün Türkiye de yükselen devrimci uğraş kentlerde köylerde okullarda ve fabrikalarda faal oldu Beylikdüzü Escort 1980 e hakikat Fatsa Uşak üzere yerlerde yepisyeni hayatlar filizleniyordu Gelecek sosyalist toplumun nüveleri olacak bağlar Fatsa da Halk Komiteleri ile kurulmaya çalışılırken Uşak köylerinde de köy komünleri hayata geçiriliyordu Bahçeşehir Escort
Ulubey in Büyükkayalı Hanyeri İnay üzere köylerinde devrimciler bir yandan gündelik hayatı örgütlerken başka yandan faşist hücumlardan korunmak ve işleri dayanışma içinde görmek için köy komünlerinde bir ortaya geliyorlardı Köy halkının düğünde sevincini cenazede kederini paylaşan devrimciler tarlalarda da üretime katılıyor köylerde sürdürülen örgütlenme çalışmaları halkın devrimcilere olan inancına ve inancına kıymetli katkılar sağlıyordu 1970 de birinci tütün mitingi Eşme de düzenlenmiş Devrimci Gençliler de bu mitinge katılmışlardı
12 EYLÜL YARATILAN HOŞLUKLARI YOK ETTİ
Yazar Uğur Sümer Uşak ta periyodun birinci elden şahidi Uşak doğumlu olan Sümer Uşak Eğitim Enstitüsünde okudu ve 11 yıl Devrimci Yol davasından mahpus yattı 12 Eylül azap tanıklığını anlattığı Duymayan Kalmasın 2003 ve Bir Savaş Bir İnsan kitapları Doküman 2003 Yayınları ndan yayımlandı Sümer in Uşak taki devrimci çabayı anlattığı ‘Devrimci Yol Tarihine Gerçek Uşak ta Köy Komünleri’ kitabı da H2O Yayınevi tarafından yayımlandı Kitap periyodun şahitlerinin Uşak taki devrimci çabayı anlatımlarından oluşuyor
12 Eylül den kısa bir mühlet sonra cezaevindeyken ‘Gayriresmî Devrimci Yol Tarihi’ni yazmaya karar verdiğini belirten Uğur Sümer Tarihe devrimci gayret hakkında objektif ve direkt bir not düşülmesi bir bakıma kaçınılmaması gereken bir mecburilik haline gelmişti Direkt bu gayretin öznesi olmuş insanların militanların anlattığı objektif ve çıplak bir tarih de yazılmalıydı diyor Muharrir Uğur Sümer ile Uşak taki devrimci çabayı ve köy komünlerini konuştuk
BİR PERİYODUN TANIKLIKLARIYLA OLUŞTU
Uşak ta Köy Komünleri kitabınız nasıl yazıldı ve hangi gereksinimden kaynaklandı
Bu kitap bir periyodun tanıklıklarıyla oluştu Anlatılanlara yeni bir mana katmak kurmaca bir metin oluşturmak niyetiyle kaleme alınmadı Bireylerin tecrübeleriyle inşa ettikleri objektif tarihin çıplak gerçekliğine ‘belgesel stili’ne baştan sona bağlı kalmak tasası taşıdı Hasebiyle konuşanların anlatanların Uşak ve köyleri özelinde 1970 Eşme tütün mitingiyle başlayan gençlik aksiyonları direnişler komiteler ve komün örgütlenmeleri üzere aksiyon pratiklerine ait izlenimlerini ve algıladıklarını olduğu üzere yazdım Geçmişte yaşananların direkt öznesi olmuş olayların içinde yer almış tek tek insanların anlattıklarını okurken bir ortak şuurun telaffuzun ve daha da değerlisi saf bir inancın da paylaşıldığını göreceksiniz Bilhassa kendimin de bir modülü olduğum bu sürecin derleyicisi yazarı olarak kimi vakit yalnızca gerçek soruları minimum müdahalelerde bulunarak sormak çoklukla de sadece anlatıcılara kulak vererek örgütlü dayanışma ve uğraş ile hak arama tarihinde çok da öne çıkmamış olan tecrübeleri ve devir panoramasını aktarmaya çalıştım
Kitabınızda Uşak ta Köy Komünlerinin kurulma sürecini anlatıyorsunuz Neden Uşak Uşak ın demografik yapısı nasıldı
Uşak ın demografik yapısı hayli zengindir Uşak ta yerleşik olan Ermeniler ve Rumların dışında nüfusun çoğunluğunu Yörükler oluşturur Çabucak her doruğa onar yirmişer konuttan ibaret olan kışlaklarına yerleşmiş hayvancılıktan öbür bir geçim kaynakları olmayan yarı yerleşik göçer Yörük ailelerdir bunlar
Eski vakitlerde köylerde ise hayvancılığın yanı sıra değerli geçim kaynaklarının bir oburu de çiftçiliktir Tarımla uğraşanların yetiştirdiği en değerli iki eserden biri haşhaş başkası tütündür Bununla birlikte Uşak kırsalının bilinen çok yakın tarihine örneğin 1960 70 lere kadar bakıldığında kapalı iktisat hakimdir Hasebiyle tütün pancar üzüm haşhaş ve hayvancılık dışında pazara çıkarılan satılan fazlaca bir eser yoktur
Söz edilen yıllarda kapitalizmin az gelişmişliğinden ötürü Uşak kırsalının neredeyse tamamına yakınında su elektrik yol gibisi temel gereksinimlerin çabucak hemen hiçbiri yok denecek seviyedeydi
DEVRİMCİ YOL CU OLMAM BİR SÜREÇTİ
Uşak Devrimci Yol davasından 11 yıl cezaevinde kaldınız Uşak taki birinci çalışmalarınızı Devrimci Yol ile birinci irtibatınızı anlatabilir misiniz
Devrimci Yol cu olmamda bir tarih net olarak kelam konusu değil Bu bir süreçti Evvel Eşme de devrimci çabanın ne vakit ve nasıl başladığını birkaç cümleyle kısaca anlatmam gerekiyor Lise birinci sınıftaydım Eşme de devrimcilik 1970 te DEV GENÇ in yaptığı tütün mitingi üniversitede okuyan iki abimiz Ural Esaslı ve Ethem Kaya ve tıpkı vakitlerde liseye yeni gelen kendisinin ‘Komanda Bozkurt’ olduğunu söyleyen faşist bir fotoğraf öğretmeniyle başladı
O vakitlere kadar sosyalizm ihtilal emperyalizm ve faşizmi sözcük olarak bile duymuşluğumuz söz olarak okumuşluğumuz yoktu Bu türlü başlayan süreç 1977 de Devrimci Yol ile örgütlü çabayla münasebet kuruncaya kadar kesintilerle devam etti Yakalandığımda iki arkadaşımla birlikte Uşak vilayet komitesindeydim Birebir vakitte Denizli ve Afyon da bize bağlıydı Uşak ta askeri ve kırsal örgütlenmenin yanı sıra son periyot Denizli ye de ben bakıyordum
Yargılanmamız azap tabirleriyle oldu Çok yeterli hatırlayamamakla birlikte üç sefer duruşmaya çıkarıldık Tek tip elbise giymediğimiz için duruşmalara alınmadık kararlar gıyabımızda verildi Cezaevinde yaşadıklarımızı burada anlatmayayım anlaşılabilmesi için detaya girilmesi gerekecek Ayrıyeten Uşak taki devrimci gayretle ilgili bitmek üzere olan ‘Gayri Resmi Devrimci Yol Tarihi ne Yanlışsız 2 Uşak ta Devrimci İsyan’ ismiyle yayımlanacak olan kitabımda arkadaşlarımın da anlatımlarıyla cezaevinde yaşananlar büyük ölçüde anlaşılır hale gelmiş olacak
Uşak ın 1970 80 ortası verilen devrimci uğraştaki yeri ve ehemmiyeti nedir
Uşak olarak yerimizi değerimizi cezaevinde öğrendim İçeride insan memlekette neler olup bittiğini kanlı canlı olduğu üzere öğrenme imkanı buluyor Yani nerede nasıl örgütlenilmiş neler yaşanmış Ankara’dan İstanbul’a Güneydoğu’dan Karadeniz’e kadar arkadaşlarla birlikte yattık konuştuk tartıştık yaşananları öğrenme manaya imkanı doğmuş oldu
Uşak ta çaba külliyen iç dinamikleriyle gelişti Merkezi müdahale 78 başlarında başladı demem yanlış olamaz Müdahaleden çok bağ desem daha yanlışsız olur Zira Uşak ta çaba bir oldukça yol almış ete kemiğe bürünür bir haldeydi Uşak ta en başından itibaren çaba mahallî takımlarla örgütlendi Çok detaylı anlatılması gerekiyor Pek çok birinciler Uşak ta yaşandı Lise öğrencilerinin birinci boykotu Eşme de yapıldı Faşistler çok örgütlüydü 1974 te Eşme de Cavit Doğan arkadaşımızı silahla yaraladılar uzun müddet komada kaldı öldü denirken mucize yapıtı tutundu yaşama Fuat Yılmaz ı 1976 da Uşak ta taradılar yaraladılar Uşak takine misal komün örgütlenmelerini öteki bir yerde göremezsiniz Uşak ta mitinglerimizde on binden fazla yürüdüğümüz tek tek sayılmıştır Yürüyenlerin çoğunluğu her vakit personeller ve köylüler olmuştur Tekrar Uşak ta 1979 yılında gerilla savaşına hazırlık olarak hem Uşak Merkezde hem de köylerde dağlarda sığınaklar yapılmıştı
BİZİM PUSULAMIZ HAYATIN KENDİSİ OLDU
Uşak Köy Komünleri nasıl oluştu hangi gereksinimden doğdu
Bizim pusulamız hayatın kendisi oldu Hayatın içinde olmak oldu Somut sıkıntıların halkla birlikte somut tahlillerini başımız ve marifetimiz yettiği ölçüde geleceğe yönelik bir perspektifle yapmaya çalıştık Yaptığımız her şeyi halkla birlikte yapmaya çalıştık
İlk başlarda gelecekteki sosyalizmle komünizmle ilgili kendi adıma söylüyorum pek bildiğimiz bir şey zati yoktu Ancak Sovyetler Birliği nde ve Küba da cennet olduğuna inanıyorduk En azından işsizlik açlık barınma ısınma vb temel insan haklarının çözüldüğünü biliyorduk Ama bu bildiklerimizin köylüyü örgütlemek birlikte uğraş etmek için kâfi olamadığı soyut bir sosyalizm ve sınıfsız bir toplum üzerine anlatılanların bir manasının olmadığını gördük
Köylü ya da fabrikadaki personel evvel o günkü problemlerin çözülmesini istiyor bekliyordu Bizim inandıklarımızın anlattıklarımızın manası var olan meseleler çözüldükçe anlaşılıyordu Soyut olarak anlatılanlar havada kalıyor ikna edici olmuyordu Bu ortada faşist taarruzlar can güvenliği yoksulluk artırımlar karaborsa örneğin mazotun karaborsaya karşın bulunamaması üzere meseleler can yakıcı sıkıntılardı Bu sıkıntılara tahlil üretmek cennet vaat etmekten daha inandırıcıydı daha kıymetliydi Bildiğimiz bir şey vardı faşizme teslim olmayacak kendi can güvenliğimizi kendimiz sağlayacak problemlerimizi örgütlü gücümüzle uğraşımızla kendimiz çözecektik ve bunun yanında sınıfsız toplum diye bir ütopyamız vardı
Bu süreçte kitle örgütlenmesinde direkt demokrasi kilit bir rol oynadı Köylerde can güvenliği ya da grup biçme işlerinin nasıl yapılacağına dair köylülerle yapılan toplantılar sonucunda alınan kararlarla örgütlü ailelerin bir dayanışması olarak işlerini birlikte yapmaları köylülerin tamamına yakınının iştirakiyle yapılmaya başlandı Köylü ikna olduğu ve güvendiği ölçüde bizimle birlikte oldu devrimci uğraşın bir modülü oldu Komünler gereksinimlerden doğdu gereksinimlerin tahliline nazaran örgütlendi Köylünün odun muhtaçlıklarının karşılandığı Odun Komünü nden karaborsada dahi bulamadığı mazot ve öteki gereksinimlerini alabildiği Halk Pazarı ndan 24 saat köyün farklı yerlerinde nöbetlerin tutulduğu Nöbet Komün e varıncaya kadar her türlü muhtaçlığı karşılayacak komünler kuruldu
Komünler Uşak ın hangi köylerinde aktifti ve hangi işleri yapıyordu
Sivaslı Eşme ve Ulubey in köylerinde çalışmalarımız epeyce uygun gidiyordu Başlangıçta Sivaslı nın Ağaçbeyli köyünde komün tecrübelerimiz yaşandı ama tecrübesizliğimizden bu köyde gayret kalıcı hale getirilemedi Kitle içinde gayretin önünde olan insanların gerçek beşerler olması da çok değerli Ayrıyeten elimizde teorik ve pratik tecrübeler yoktu Varsa da biz bilmiyorduk Direniş komitelerini teorik olarak anlatıp durmak halkı motive etmeye yetmiyordu Birinci başlarda direniş ve savaş sözcükleri köylüye hiç sempatik gelmiyordu Tam bilakis bir adım geri duruyordu Devlete jandarmaya karşı gelmek ne demekti Lakin süreç içinde bayan erkek yaşlı genç köylüler jandarmaya karşı gerçek destanlar yazdılar bu köylerde Günlük sıkıntıların çözülmesiyle geleceğe dair söylediklerimiz mana kazanıyordu
Uşak Köy Komünleri Fatsa daki Halk Komiteleri üzere o devir gelecek toplumunun nüveleri olarak tanımlanıyordu Bugün hala referans alınan Fatsa ile karşılaştırıldığında Uşak Köy Komünlerinin özgün yanları nelerdi
Fatsa ile ya da diğer yerlerdeki gibisi örgütlenme çalışmalarıyla Uşak taki köy komünlerini karşılaştırmak ne derece yanlışsız olur bilmiyorum Ayrıyeten ülke genelinde örgütlenme çalışmaları tamamlanmış bitmiş halde değildi ki birebir karşılaştırma yapılabilsin Uşak la ilgili şunları söyleyebilirim Uşak taki örgütlenme Fatsa daki üzere yasal bir meşruiyete dayanmıyordu Ayrıyeten Fatsa Devrimci Yol un en uzman takımlarıyla ve örgütün bütün imkanlarının seferber edilmesiyle örgütlendi Ankara dakilerin bizim yaptıklarımızdan ne kadar haberleri vardı orası bile aşikâr değil Genel olarak Uşak taki gayret ve özel olarak köylerdeki komün örgütlenmeleri büsbütün lokal militanlarla yapılmıştır Ege Bölgesi sorumlusu olarak en son başımızda bulunan arkadaşımız yaptıklarımızı gerçek dürüst anlamıyordu bile Uşak taki komün örgütlenmelerinin en özgün yanı direkt demokrasiyle örgütlenmiş ve varlığını sürdürmüş olmasıdır Direkt demokrasinin gücünü kıymetini gösteren bir örgütlenme olmasıdır
